Parafie:

• Gębice parafia pw. św. Mateusza Ap. i Ew. ( - ) - komendarz 1818, komendarz praesent. 1819
• dziekan foralny kruszwicki ( - ) - w 1836, 1846
• Gębice parafia pw. św. Mateusza Ap. i Ew. (1820 - 1829) - proboszcz
• Strzelno parafia pw. Świętej Trójcy (1830 - 30.04.1848) - proboszcz

Elenchusy:
G-1819-1821, G-1823, 1824-1827, G-1828, 1829-1832, G-1837, G-1842, G-1847, G-1849

Dodatkowe informacje:

Ks. Franciszek Ksawery Salmoński ( 1787-1848 )

Urodził się 23 lutego 1787 r. w Koziegłowach koło Częstochowy w mieszczańskiej rodzinie
Andrzeja i Zofii Salmońskich. Na chrzcie udzielonym przez ks. P. Salmońskiego – zapewne
wujka - nadano mu, w obecności rodziców chrzestnych Kaspra Michalskiego i Agnieszki
Radoszeńskiej z Kuźnicy imiona Piotr Mateusz.
Nauki pobierał między innymi w Wielgomłynach koło Radomska. Tam też nawiązał
znajomość z prowincjałem paulinów ojcem Olkowskim. Być może znajomość ta stała się
przyczynkiem do wstąpienia później w szeregi duchowieństwa zakonnego. To dzięki niemu
odbył wiele podróży.
Kiedy wojska napoleońskie w 1807 r. wkroczyły na ziemie polskie i pojawiła się nadzieja
zrzucenia kajdanów niewoli, niesiony duchem patriotyzmu, zaciągnął się do polskiego
regimentu dowodzonego przez księcia Józefa Poniatowskiego. Służbę żołnierską pełnił z
wielkim poświęceniem. Dosłużył się nawet szlifu oficerskiego. W czasie walk pod Raszynem
został ciężko ranny w głowę.
Już to podczas pełnienia służby wojskowej w książęcym regimencie zaczął myśleć o stanie
duchownym. Być może otrzymane rany wywarły decydujący wpływ na dalsze losy jego
życia. A może duchowość jego zaszczepiona w dzieciństwie przez wujka księdza. Ostatecznie
7 grudnia 1809 r. wstąpił do nowicjatu norbertańskiego w Witowie. Przyjął wówczas imiona
zakonne Franciszek Ksawery. Po odbyciu studiów teologicznych 7 lutego 1814 r. został
wyświęcony na kapłana.
Po święceniach kapłańskich pełnił posługę duszpasterską jako wikariusz, między innymi w
Płocku. 14 maja 1818 r. w wyniku elekcji dokonanej przez norbertanki strzeleńskie został
wybrany proboszczem w Gębicach. Miasto to leżało na pograniczu kujawsko-wielkopolskim.
Zatwierdzenie przez regencję bydgoską otrzymał po blisko dwóch latach, 21 marca 1820 r.
Parafią w Gębicach administrował przez 11 lat. W oczach wiernych uchodził za gorliwego
kapłana. Szczególnie żywo angażował się w sprawy szkoły elementarnej w mieście, w której
zresztą przez wiele lat nauczał religii.
W wyniku elekcji przeprowadzonej 23 października 1829r. po śmierci ks. F. Bieleckiego
został wybrany na prepozyta strzeleńskiego. Jednocześnie z wyborem przysługiwał mu tytuł
infułata. Gębice opuścił z końcem listopada 1829r. Okres duszpasterzowania w Strzelnie
przypadł mu na ciężkie lata. W maju 1830 r. przeprowadzono spis inwentarzowy majątku
klasztoru norbertanek zawierający bardzo szczegółowy opis klasztoru i majątku – folwarku
klasztornego na tzw. Naskrętnem, który znajdował się na przedmieściu gnieźnieńskim. Gdy w
1830 r. wybuchło w Królestwie Kongresowym powstanie listopadowe, wikariusz ze Strzelna
ks. Stanisław Wyszyński pospieszył na pomoc braciom zostając kapelanem wojskowym.
W trakcie urzędowania prepozyta władze pruskie 1 października 1837 r. poddały klasztor
kasacji. Pozostały 4 zakonnice skazane na wymarcie. Ks. infułat F. Salmoński, który zarazem
był dziekanem dekanatu kruszwickiego, podjął próbę ratowania klasztoru przed likwidacją,
jednak jego zabiegi okazały się bezskuteczne. Majątek klasztorny przejęły został niemalże w
całości przez rząd pruski. W zamian za to władze zobowiązały się do ponoszenia onus
fabricae świątyń. Jak się później okazało z przyjętych na siebie zobowiązań rząd pruski
niedostatecznie się wywiązywał. Ks. infułat F. Salmoński przez długie lata prowadził
uciążliwe spory z fiskusem pruskim o należyte i godne uposażenia parafii. Z powodu braku
pieniędzy nie mógł rozpocząć żadnych remontów kościoła i dawnego klasztoru przez co
zabytkowy kompleks architektoniczny kościelno-poklasztorny popadł w znaczącą ruinę, co
spowodowało. A trzeba powiedzieć, że po sekularyzacji dóbr kościelnych rząd pruski zabrał
57 tyś mórg ziemi i lasów należących do klasztoru. Proboszczowi pozostawiono 355 mórg
ziemi obciążonej legatami mszalnymi z dotacji kościołów Św. Krzyża i Św. Ducha.
U schyłku życia proboszcz spotkał się z wieloma przykrościami ze strony parafian, którzy
zarzucali mu między innymi, że nie dość wysiłku włożył w obronę klasztoru przed
sekularyzacją.
Ks. infułat F. Salmoński zmarł 30 kwietnia 1848r. Przyczyną zgonu, jak określili medycy,
była febra nerwowa. W Strzelnie przepracował 19 lat. Pochowany został w kościele Św.
Trójcy w Strzelnie 4 maja 1848r. Odszedł do wieczności ostatni infułat i prepozyt istniejącego
przez siedem wieków klasztoru sióstr norbertanek w Strzelnie.

Źródła:
1.ks. Czesław Pest, „Proboszczowie parafii Św. Trójcy w Strzelnie w latach 1837- 1918",
[w:] Ziemia Kujawska, t. XIV, Inowrocław 2000-2001, s. 77-78.
2.„Gazeta Kościelna", 1848, Nr 6, s. 146-147.
3.Wiek XIX, nie sygnowany rękopis w zbiorach autora.
4.Odpis „Spisu inwentury majątku klasztoru norbertanek w Strzelnie z dnia 13 maja 1830 r. w
zbiorach autora.
5.I. Czechowski, Historia kościołów Strzelińskich, Strzelno 1929.

OPRACOWAŁ: Marian Przybylski sierpień 2010   Ks. Franciszek Ksawery Salmoński ( 1787-1848 )