Parafie:

• Strzelno klasztor norbertanek ( - ) - prepozyt infułat 1720 (chrzestny w Rzadkwinie)
• Kruszwica kapituła kolegiacka ( - ) - kanonik 1702 (daje ślub w Parchaniu)
• dziekan inowrocławski ( - ) - w 1702 (daje ślub w Parchaniu)
• Kościelec parafia pw. św. Małgorzaty (k/Inowrocławia) ( - ) - proboszcz 1702 (daje ślub w Parchaniu)
• Włocławek katedra (kapituła kujawska) ( - ) - kanclerz 1712 (parafka w Podgórzu)
• Kruszwica kapituła kolegiacka ( - ) - archidiakon kruszwicki 1712 (parafka w Podgórzu)

Dodatkowe informacje:




Paweł Józef Wolski (1668 - 1728) - prepozyt klasztoru norbertanek w Strzelnie, proboszcz
strzeleński, kanonik, posiadał godność katedralną kujawską, kanclerz włocławski katedralny,
archidiakon kolegiacki kruszwicki, mianowany prałatem strzeleńskim został też wizytatorem
generalnym klasztorów norbertańskich w Polsce.
Najprawdopodobniej urodził się 10 lutego lub kilka dni wcześniej, 1668 r., gdyż tego dnia
ochrzczony został w kościele parafialnym w Liszkowie niedaleko Inowrocławia. Pochodził z
rodu pieczętującego się herbem Rogala i spokrewniony był z kujawskimi rodami Wolskich
herbu Nałęcz, Kościesza (pieczętowali się Wolscy podobnym do Kościeszy, herbami
Odrowąż i Ogończyk) i Mora. Mógł być powinowatym Aleksandra Wolskiego sędziego
grodzkiego bydgoskiego, podkomorzego inowrocławskiego, który był marszałkiem
konfederacji województw kujawskich. Inni Wolscy to Franciszek; Bartłomiej - rotmistrz; Jan;
Kazimierz - skarbnik brzeski, wojski kruświcki i kasztelan tegoż grodu; Paweł -
podwojewodzin inowrocławski i pisarz grodzki bydgoski, miecznik brzeski; Piotr; Tomasz -
stolnik rzeczycki oraz Paweł - pan na Lipiu Wielkim i Barczewie (Balczewie?).
Od początku poświęcił się stanowi duchownemu. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk biskupa
włocławskiego i Pomorza Stanisława Dąmbskiego 20 grudnia 1693 r. Prawdopodobnie był
osobistym, domowym kapłanem biskupa, który nazywał go domesticus noster. 10 lutego 1696
r. biskup powołał Wolskiego na komisarza do rewizji dóbr biskupich. Od swego zwierzchnika
otrzymał 17 lutego 1697 r. beneficjum w kościele parafialnym w Ostrowąsie. Następnie, 3
marca, nuncjusz apostolski Andrzej Santa Crucis udzielił mu prowizji na parafię ostrowąską.
Następca Dąmbskiego, biskup włocławski i Pomorza Stanisław Szembek ustanowił Pawła
Wolskiego proboszczem w Kościelcu Kujawskim, w dekanacie inowrocławskim. Funkcję tą
sprawował do czasu objęcia prepozytury strzeleńskiej.
Dokładnej daty wyboru przez norbertanki Pawła Wolskiego na prepozyta nie znamy.
Poprzednik, Jan Teofil Grzębski, był postacią kontrowersyjną nie uznawaną przez norbertanki
strzeleńskie, które obsadę urzędu prepozyta, narzuconą przez biskupa włocławskiego
Bonawenturę Madalińskiego, kwestionowały. Później, liczne skargi na prepozyta
spowodowały wizytację biskupa kujawskiego i Pomorza F. K. Szaniawskiego (1706-1720).
Wyniki wizytacji w 1712 r. spowodowały, że prepozyt Grzębski przeniesiony został przez
biskupa do Płocka na proboszcza do tamtejszych norbertanek. Zmarł on zaraz po
przeniesieniu 22 stycznia jak podaje nekrolog strzeleński, być może był to rok 1713. Laudum
sejmiku radziejowskiego z 4 kwietnia 1715 r. wzmiankuje Grzębskiego jako dawnego
proboszcza strzeleńskiego, któremu wypłacało przez dwie lecie czopowe na reperacyie
organów kościoła strzelińskiego (1713-1714). Tak więc Paweł Wolski mógł nieformalnie
rozpocząć sprawowanie urzędu jako administrator probostwa od 1713 r., a może od 1714 r.,
po przeniesieniu swego poprzednika. 5 lipca 1715 r. na sejmiku w Radziejowie Paweł Wolski
jest wymieniany jako kanclerz włocławski i proboszcz strzeliński. Pewne jest, że wybrany
został przez norbertanki prepozytem przed 3 października 1717 r. Tego dnia delegaci opata
wrocławskiego na elekcję Pawła Wolskiego oznajmili, że elekt zgodnie z poleceniem władz
zakonnych przyjął profesję zakonną. Wcześniej nowicjat zakonny odbył w klasztorze
witowskim. Po złożeniu profesji, dnia 9 października został instytuowany na prepozyturze
strzeleńskiej.
Nowy prepozyt zastał dobra norbertańskie, jak i samo Strzelno, w opłakanym stanie. W
wyniku zarazy zmarło 700 mieszkańców miasta, w którym w 1710 r. mieszkały jedynie 42
osoby. Ponownie ucierpiało Strzelno od obcych wojsk w 1713 r. W takich to okolicznościach
Wolski podjął się wielkiego dzieła odbudowy miasta, obiektów sakralnych i klasztornych
oraz majątków kościelnych. Królujący wówczas w budownictwie barok stał się stylem, w
którym dokonano licznych przebudowań bazyliki i klasztoru oraz budowy innych obiektów.
Pierwszą znaczącą inwestycją nowego prepozyta było dokonanie zakupu w toruńskim
warsztacie ludwisarskim Henryka Wredena trzech dzwonów, które zawisły w 1716 r. w
odbudowanej wieży, romańskiej rotundy, późniejszego kościoła św. Prokopa. Jednolity napis
na dzwonach głosił: Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis i w
pierwszym członie jest identyczny do napisu z frontonu bazyliki. Największy dzwon posiadał
wizerunek patrona fundatora, św. Pawła. W 1718 r. sejmik deputacki obradujący w
Radziejowie jednoroczne czopowe przeznaczył miastu Strzelnu i jimci ks. proboszczowi
Strzelińskiemu (Pawłowi Wolskiemu) ad reparationem murów tak kościoła jako i konwentu.
Ówczesne prace przy nadrujnowanym kościele opisuje współczesny tym czasom A. J. D.
Kraszewski. Tak więc P. Wolski kościół najprzód zrujnowany reperował i klasztor, chór
Panieński ćmiący (przysłaniający) Ołtarz Wielki ciągnący się od ściany jednej do drugiej
przed ołtarzem tym przeniósł na bok, dachy okrył nową dachówką... Wieże dwie przy
kościele murowane wystawił... kościół... przyozdobił... i kaplicę Niepokalanego Poczęcia... i
teraz manum suam misit ad fortia na powierzchowną kościoła ozdobę; facjatę erygujący i
dwie wieże wyżej podnoszący przy kościele. Rezydencje Proboszczowskie i Xięży drewniane
zniósł, nowe z cegły wygodne mieszkania wymurował, Ratusz piękny w mieście także z cegły
wystawił, jako i inne oficyny jego staraniem stanęły, i ogród piękny w drzewa pożytkujące
zasadziwszy niemałym kosztem i pracą zaszczepił. Austerią wygodną dla przyjeżdżających
gości dla aktu postrzyżyn pod dachówkę erygował... Pawłowi Wolskiemu przypisać należy
obmurowanie kolumn romańskich i pokrycie ich zielono czerwonym sztucznym marmurem
oraz wystawienie w miejscu romańskiej empory drewnianego chóru muzycznego o czym
wspomina A. J. D. Kraszewski. Budując dwie murowane wieże bazyliki od strony zachodniej
Wolski musiał zlecić wykonanie całej fasady w stylu barokowym z wyobrażeniem Trójcy
Świętej, a w niższej kondygnacji Matki Boskiej z aniołami i figurami, św. Józefa z lewej i św.
Jakuba z prawej strony. Na szczycie frontonu umieścił łaciński napis Gloria in excelsis Deo.
Ogółem prepozyt Paweł Wolski wydał 60 tyś. złotych polskich na remonty kościoła,
budynków itp.
Niewątpliwie, to starania prepozyta doprowadziły do wydania w Rzymie przez Klemensa XI
23 marca 1719 r. dokumentu, mocą którego papież udzielił odpustu zupełnego wszystkim
tym, którzy odwiedzą kościół Św. Trójcy, odbędą spowiedź i przyjmą komunię świętą oraz
odmówią przepisane modlitwy. Indulgencja ta traciła ważność po 10 latach od dnia jej
wydania.
Prałat Wolski zrujnowane folwarki klasztorne zaopatrzył w nowe budynki gospodarcze,
przyczynił się do odbudowy inwentarza oraz obsiania wszystkich pól. Prepozyt posiadał w
latach 1718-1719 spichlerz i szkutę w Nieszawie. Było to przejawem zaciśnięcia kontaktów
gospodarczych, samego miasta, jak i latyfundium klasztornego, ze spławem na Wiśle. Dbał
również prepozyt o miasto. Przed 1721 rokiem Strzelno dotknięte zostało pożarem, który
strawił 12 najbogatszych domów wraz z zapasami różnych towarów. Zapewne żywioł strawił
również ratusz, w miejscu którego prałat wystawił piękny nowy budynek z cegły?
Przez szereg lat Wolski toczył spory sądowe z uciążliwym szlachcicem W. Grabskim
Właścicielem Sukowych, Rucewa i Kijewic. Dziedzic ten często najeżdżał dobra klasztorne
czyniąc w nich dużo szkód.
W okresie sprawowania swej władzy prepozyt przyjął do zakonu trzynaście panien
norbertanek. Zmarł 22 marca 1728 r. w klasztorze strzeleńskim. Pochowany został w krypcie
pod kaplicą św. Norberta. Wkrótce wierni postawili mu nagrobek z czarnego marmuru.
_________________________________________________________________
Źródła i biblogragia:
A. Pawiński, Dzieje ziemi kujawskiej, t. IV, Warszawa 1888.
F. Mincer, Dzieje Bydgoszczy do roku 1806, Zielona Góra 1992.
R. Kabaciński, D. Karczewski, Katalog prepozytó klasztoru norbertanek w Strzelnie od XII
wieku do 1837 r., [w:] Nasza przeszłość, t. 94, 2000.
R. Kabaciński, Historia miasta Strzelna, Bydgoszcz 2001.
M. Grycz, Ziemia mogileńska od połowy XV wieku do rozbiorów, [w:] Studia z dziejów
Ziemi Mogileńskiej, Poznań 1978, T. I, s. 300-301.
Z. Białłowicz-Krygierowa, Zabytki Mogilna, Trzemeszna, Strzelna i okolic od gotyku po
barok, [w:] Studia z dziejów Ziemi Mogileńskiej, Poznań 1978, t. I, s. 387.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. XI, z. 10, Mogilno, Strzelno, Trzemeszno i okolice,
Warszawa 1982.
I. Czechowski, Historia kościołów Strzelińskich, Strzelno 1929.
A. D. J. Kraszewski, Życie świętych y w nadziei świętobliwości zeszłych sług boskich
Zakonu Premonstrateńskiego... złożone... obiaśnione... podane, cz. 1-2, Warszawa 1752.
AAG, KAP, St.C. 732-749.

Opracował: Marian Przybylski sierpień 2008